Haptonomie, haptotherapeut, haptonoom

Haptonomie is de wetenschap van de affectiviteit en houdt zich bezig met de ontwikkeling van het gevoel en het gevoelsleven. Het heeft als doel ons (weer) in contact te brengen met onszelf en onze omgeving.

Haptonomie

Het begrip haptonomie is een samenvoeging van twee Oudgriekse begrippen; hapsis en nomos. 
Hapsis betekent; tast, tact, gevoelsbeleving. En nomos betekent: wet, regel, norm
Hapto, in het woord haptonomie, stamt van het werkwoord haptein, wat betekent: aanraken, verenigen, een relatie vestigen, zicht hechten aan. 
Oftewel (vrije vertaling / overdrachtelijke zin) in contact treden om gezond te maken, te helen, te bevestigen. Dit in contact treden is gericht op het zelf én de ander.

Haptonomie is een leer / wetenschap die zich bezig houdt met aanraken, voelen, direct lichamelijk contact, met de ontwikkeling van het menselijk gevoelsleven en de ontwikkeling van de tastzin, met houdingen, bewegingen en gebaren.
Letterlijk betekent ‘haptonomie’ de leer van het menselijk gevoel en gevoelsleven.
De omschrijving ‘wetenschap van affectiviteit’ wordt ook dikwijls gebruikt voor de haptonomie. Persoonlijk hou ik wel van deze omschrijving omdat het met name ‘niet zweverig’ klinkt. Er is namelijk niets zweverigs aan haptonomie / haptotherapie!!!

Frans Veldman, grondlegger
De haptonomie is ontwikkeld door Frans Veldman (1921-2010). 
Frans Veldman is opgegroeid tussen twee wereldoorlogen en aldus geconfronteerd met de extremen van het leven. Zowel de gruwelijkheden van een oorlog als de verbondenheid die het dragelijk kan maken.
Al op relatief jonge leeftijd hielden existentiële levensvragen hem bezig, hetgeen nog versterkt werd in zijn onderduikperiode.
Hij werkte als fysiotherapeut en had een voorliefde voor neurologie, neurofysiologie, medische antropologie en psychologie. Deze combinatie zorgde ervoor dat hij een speciale werkwijze hanteerde, een persoonsgerichte werkwijze. 
Vanaf 1950 heeft Frans Veldman de haptonomie in Nederland onderwezen. In de jaren 80 is hij naar Frankrijk gegaan om daar zijn levenswerk voort te zetten.

Haptotherapeut versus haptonoom

De termen haptonoom of haptotherapeut worden dikwijls door elkaar gebruikt. Beiden zijn geen beschermde titels, wat betekent dat in feite iedereen zich een haptonoom of haptotherapeut mag noemen.
Toch is er wel een onderscheid aan te merken.
Op de keper beschouwd, wordt de term haptonoom alleen in de volksmond gebruikt. Het beroep haptonoom bestaat niet, alleen het beroep haptotherapeut. In de vaktaal (medische en para-medische wereld) is de term haptonoom onbekend, hier wordt alleen haptotherapeut gebruikt.

Haptotherapeut
Haptotherapie is een persoon gerichte benadering. Hierin is het van belang dat de mens wordt beschouwd als een ondeelbaar geheel - een persoon - waarbij lichamelijkheid, psyche en gemoed onderscheiden kunnen worden, maar niet los staan van elkaar. Niet de klacht / het probleem, niet het gedrag, niet het lichaam, niet het denken of alleen het voelen, maar de hele persoon staat centraal in de begeleiding. Het richt zich op een gevoelsmatig inzicht krijgen op waarom iemand met zijn/haar problemen of mogelijke klachten op een bepaalde wijze omgaat. In het kort; je keert terug bij jezelf.

De haptotherapeut is gericht op de eigen vermogens van de patiënt, hem / haar bewust te laten zijn van zichzelf, van wat hij /zij kan en wil en daarnaar te handelen. Hoe meer ons gedrag voortkomt uit zelfbewustzijn, hoe makkelijker we ons bewegen, hoe belastbaarder, mobieler en vitaler we zijn. Dat leidt veelal tot het beter kunnen omgaan met zichzelf, de omgeving en situaties. Het kan ook leiden tot een afname van bepaalde klachten en / of problemen, bijvoorbeeld doordat emotionele en fysieke blokkeringen loskomen, herkend worden en verwerkt.

Naast het gesprek en ervaringsoefeningen wordt er in de haptotherapie gebruik gemaakt van de aanraking. Aanraken is een heel natuurlijke en basale manier van contact maken. Van alle zintuigen die we hebben komt de tast altijd binnen. Je kan je ogen afwenden, vingers in je oren doen, je neus dichtknijpen, maar de tast komt altijd binnen. Helder en duidelijk.

Haptonoom
De term haptonoom wordt ook dikwijls gebruikt voor dienst- en hulpverleners die werken op haptonomische basis (of grondslag). Dit zijn dienst- en hulpverleners die binnen hun eigen beroep de haptonomische principes hanteren. Dit is terug te zien in hun handelen maar ook hoe ze zich verhouden tot de mensen met wie ze samenwerken (leerlingen, cliënten, etc.). zo bestaat er bijvoorbeeld fysiotherapie op haptonomische basis, haptonomische zwangerschapsbegeleiding, logopedie op haptonomische basis, coaching op haptonomische basis, e.t.c.
Zo heb ik destijds in mijn basis opleiding (Academie voor Haptonomie in Doorn) naast veel fysiotherapeuten ook in de klas gezeten met leerkrachten, verpleegkundigen, oefentherapeuten en zelfs een pastoraal medewerker. 
Ook na twee jaar (basis) opleiding zijn al deze dienst- en hulpverlenders geen haptotherapeuten, maar werken zij op haptonomische basis binnen de kaders van hun bestaande vak.
Alleen na het volgen van een haptotherapie opleiding kan je jezelf met recht haptotherapeut noemen. Afhankelijk van de opleiding waar je deze studie volgt duurt de opleiding tussen de 4 en 6 jaar.

GZ-Haptotherapeut
Potato, potahto
In Nederland zijn een aantal opleidingen, echter zijn er maar drie SPHBO geaccrediteerd. Hierover kan je meer lezen in mijn blog (‘SPHBO’).
Met een van deze opleidingen als achtergrond (en geschikte vooropleiding) mag je je aansluiten bij de VVH (Vereniging van Haptotherapeuten).
Met dit lidmaatschap ben je officieel GZ-Haptotherapeut, dat wel een beschermde titel is, en sta je geregistreerd in het kwaliteitsregister.

En zo zijn we rond. Van haptonoom, werken op haptonomische basis tot haptotherapeut om te eindigen bij de GZ-Haptotherapeut.

Haptonomische begeleiding

De haptonomische ontmoeting biedt mensen de mogelijkheid om (weer) gevoelsmatig met zichzelf in contact te treden, zodat zij zichzelf (weer) leren (h)erkennen.
Het ont-dekken van dat wat diep in ons beweegt of bewogen heeft en wat ons –vaak onbewust- aanzet tot handelen. Pas dan kunnen we onszelf beter verstaan en begrijpen. Vandaaruit kan het handelen een meer persoonlijke richting en vorm krijgen.
“Je moet van twee kanten komen om elkaar te ontmoeten”, aldus Stef Bos. Hiermee wil ik aangeven dat het haptonomisch begeleiden (ook de haptotherapie) ook iets van de begeleider vraagt. Oprechtheid en echtheid, betrokkenheid en aanwezigheid, het kunnen meevoelen, openheid en het kunnen verstaan van de cliënt.
Daadwerkelijk contact.

PTP-principe
De grondhouding van de haptonomische begeleider (ook haptotherapeut), de betrokkenheid en echtheid, moet voldoen aan het P.T.P.-principe.

• P- presentie; onbevangen, duidelijk, betrouwbaar, waarachtig en oprecht

• T-Transparantie, helder, doorzichtig , zonder veinzen en zonder bijbedoelingen

• P-Prudentie; respectvol, behoedzaam en zorgvuldig

Oftewel, heel kort , een ontmoeting van mens tot mens.